Τι είναι ο συμπεριφορισμός;
Τα τελευταία 20-30 χρόνια, ένας νέος κλάδος της κτηνιατρικής αναπτύσσεται κυρίως στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Πρόκειται για τη μελέτη τής γενικότερης σχέσης των κατοικίδιων με τον άνθρωπο με σκοπό την αποκατάσταση τυχόν προβληματικής συμπεριφοράς τους. Ο κλάδος αυτός έχει ήδη αποτελέσει ξεχωριστό επιστημονικό πεδίο και λογίζεται πλέον επισήμως ως ειδικότητα της κτηνιατρικής (Animal Behaviourism).
Οι λόγοι για τους οποίους o κλάδος αυτός καθυστέρησε αρκετά να αναπτυχθεί και να αναδείξει εξειδικευμένους επιστήμονες είναι πολλοί. Ο σημαντικότερος, ίσως, από αυτούς είναι η – σε μεγάλο ποσοστό – αδυναμία ανίχνευσης και ερμηνείας βασικών εκδηλώσεων στη συμπεριφορά των ζώων. Αποτέλεσμα της αδυναμίας αυτής ήταν, μέχρι σήμερα, κυρίως για τον σκύλο, η προσπάθεια αντιμετώπισης κάθε προβληματικής συμπεριφοράς με την εκπαίδευση.
Σήμερα, η προβληματική συμπεριφορά ενός ζώου διακρίνεται από τους ειδικούς σε τρεις βασικές κατηγορίες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι οι μοναδικές ούτε ότι είναι εντελώς ανεξάρτητες μεταξύ τους:
- προβλήματα χαρακτήρα και ιδιοσυγκρασίας (συνήθως γενετικής φύσεως),
- προβλήματα συμπεριφοράς,
- προβλήματα υπακοής.
Οι δύο πρώτες κατηγορίες συνεπάγονται σαφώς προβληματική συμπεριφορά, η οποία ενδέχεται να είναι αποτέλεσμα γενετικής ανωμαλίας, ή, συχνότερα αποτέλεσμα μη φυσιολογικής (διαταραγμένης) σχέσης του ζώου με το άμεσο περιβάλλον του. Στις περισσότερες από τις περιπτώσεις αυτές, η βασική εκπαίδευση δε φέρνει κανένα αποτέλεσμα και συνιστάται αντιμετώπιση του προβλήματος από εξειδικευμένο επιστήμονα.
Αντιθέτως, στις περιπτώσεις που εντάσσονται στην τρίτη κατηγορία, ο σκύλος είναι συνήθως απολύτως φυσιολογικός και το μόνο που χρειάζεται είναι εκπαίδευση «βασικής υπακοής» ώστε να πάψει να είναι «άτακτος» και οι εκδηλώσεις του αυτές να μην εξελιχθούν μελλοντικά σε προβληματική συμπεριφορά.
Δείτε παρακάτω μερικά από τα πιο διαδεδομένα παραδείγματα προβληματικής συμπεριφοράς τού σκύλου στα οποία μπορεί να δώσει λύση ένας εξειδικευμένος επιστήμονας.
Τελειώνοντας…
Τα παραδείγματα που αναφέρονται παρακάτω δεν είναι παρά ένα ελάχιστο δείγμα τού συνόλου των προβλημάτων που μπορεί να παρουσιάσει ο σκύλος (ή οποιοδήποτε ζώο) στη διάρκεια της ζωής του. Είναι σημαντικό να εντοπίζεται η οποιαδήποτε παρέκκλιση από τη φυσιολογική ρουτίνα τής συμπεριφοράς, η οποία προκαλεί προβλήματα στη ζωή τού ίδιου του ζώου, του κηδεμόνα ή της μεταξύ τους σχέσης / συμβίωσης.
Το 50% των προβληματικών περιπτώσεων έχουν την πηγή τους σε κάποια «κρυμμένη» παθολογική αιτία, η οποία θα πρέπει να αντιμετωπιστεί σε πρώτη φάση, πριν από την αντιμετώπιση του ίδιου του συμπτώματος, δηλαδή τη διόρθωση της συμπεριφοράς τού σκύλου. Στο σημείο αυτό είναι απαραίτητη η συμβολή τού κτηνιάτρου.
Στις ΗΠΑ θανατώνονται 15.000.000 – 20.000.000 ζώα κάθε χρόνο, τα περισσότερα από τα οποία είχαν προηγουμένως μεταφερθεί σε ιδρύματα λόγω προβληματικής συμπεριφοράς. Στο παρελθόν, η ευθανασία αποτελούσε εύκολη λύση στα πολύπλοκα και δυσίατα προβλήματα συμπεριφοράς. Η λύση τής ευθανασίας σε ανθρώπους δε γίνεται εύκολα αποδεκτή – έτσι έχει αναπτυχθεί ο κλάδος τής ψυχιατρικής. Για παρόμοιους λόγους αρχίζει να αναπτύσσεται στις μέρες μας αυτός ο νέος κλάδος τής κτηνιατρικής.
Στις ΗΠΑ το 30% των κηδεμόνων σκύλων (και το 18% των κηδεμόνων γατών) εξετάζουν το ενδεχόμενο τής ευθανασίας πριν αποφασίσουν να απευθυνθούν σε συμπεριφοριστή. Μετά τη θεραπεία, καταλήγουν να θανατώνονται λιγότεροι από το 10% των σκύλων και από το 1% των γατών. Παρόμοια στατιστικά στοιχεία έχουν συγκεντρωθεί και για τη Μ. Βρετανία. Είναι φανερό ότι η θεραπεία τής προβληματικής συμπεριφοράς έχει καταλυτικά αποτελέσματα και μπορεί να προσφέρει στα μικρά ζώα μια πιο ξέγνοιαστη ζωή.